برچسب
منار، ایوان، صحن ، گنبد
خالق سند
بهنام قلیچ‌خانی
عنوان
جبههٔ جنوبی (قبلی) حیاط
منبع سند
کامبیز حاجی‌قاسمی (و.). گنجنامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، ج ۲: مساجد اصفهان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شرکت توسعهٔ فضاهای فرهنگی، ۱۳۷۵.
جبههٔ جنوبی (قبلی) حیاط ؛ خالق سند: بهنام قلیچ‌خانی
مسجد جامع اصفهان
سیمرغنامه
Simurghnameh
مشخصات اثر
نام‌های دیگر: مسجد جمعه ، مسجد جامع عتیق
نام اثر در سایر زبان‌ها:Congregational Mosque، Friday Mosque
تاریخ: ۸۱۶ میلادی - ۹۱۲ میلادی
هم‌زمان با:عباسیان
دورهٔ تحول:بوییان، سلجوقیان، ایلخانان، تیموریان، مظفریان، ترکمنان آق‌قویونلو و قراقویونلو، صفویان، قاجاریان، پهلوی، معاصر
محل ساخت:اصفهان
گونه‌بنا:مسجد
شمارهٔ ثبت آثار ملی: ۹۵
عاملان و بانیان: ابی‌الفتح ملکشاه سلجوقی ـ بانی
سلطان‌محمد خدابنده اولجایتو ـ بانی
سلطان‌محمود آل مظفر ـ بانی
سلطان محمدبن بایسنقر بن شاهرخ تیموری ـ بانی
ابوالنصر حسن بهادر (اوزون حسن: موسس سلسله‌ی آق‌قویونلو) - بانی
شاه‌طهماسب اول ـ بانی
شاه‌صفی ـ بانی
سلطان‌محمد خدابنده ـ بانی
شاه‌عباس اول ـ بانی
شاه‌عباس دوم ـ بانی
شاه سلیمان ـ بانی
شاه‌سلطان حسین ـ بانی
اشرف افغان - بانی
فتحعلی‌شاه قاجار ـ بانی
خواجه نظام‌الملک حسن‌بن علی‌بن اسحاق طوسی (وزیر معروف ملکشاه سلجوقی) ـ بانی گنبدخانهٔ جنوبی
ابوالغنائم مرزبان بن خسرو‌فیروز شیرازی (تاج‌الملک: وزیر ترکان‌خاتون) ـ بانی گنبدخانهٔ شمالی
خواجه سعد‌الدین محمد مستوفی ساوجی ـ بانی
میرغیاث‌الدین (ملقب به میرمیران) ـ بانی
محمدحسن‌خان صدر (حاکم دارالسلطنهٔ اصفهان) ـ بانی
جمال (خادم بقعه‌ی شیخ محمدبن یوسف بنا) ـ معمار
یوسف‌بن تاج‌الدین بنَا اصفهانی ـ معمار
شیخ حسن‌بن شرف‌الدین‌بن حسین بنّا رویدشتی ـ معمار
عزیز‌التقی حافظ ـ خطاط
علی کوهیار ابرقوهی ـ خطاط
سید‌محمود نقاش ـ خطاط
تاج‌الدین ـ خطاط
تاج‌الدین معلم اصفهانی ـ خطاط
کمال‌الدین حسین حافظ هروی ـ خطاط
علی‌بن جعفر ـ خطاط
نظام اصفهانی ـ خطاط
جعفر امامی ـ خطاط
محمدمؤمن کاظمی ـ خطاط
محمدمحسن امامی ـ خطاط
محمدرضا امامی اصفهانی ـ خطاط
علی‌نقی امامی ـ خطاط
ابن شیخ‌محسن محمدحسین جزایری ـ خطاط
محمدزمان‌بن عبدالباقی اصفهانی ـ خطاط
صحیفی جوهری ـ خطاط
حسن کارون ـ کاشی‌کار
شمس‌بن تاج ـ کاشی‌کار
فخر‌بن عبدالوهاب شیرازی بنّا ـ کاشی‌کار
استاد ابراهیم‌بن اسماعیل بنّا اصفهانی ـ کاشی‌کار
استاد شمس‌الدین کاشی‌تراش ـ کاشی‌کار
محمدامین اصفهانی ـ کاشی‌کار ایوان غربی
استاد حیدر ـ سازندهٔ محراب اولجایتو
محمود‌بن صدرالدین نجار نطنزی ـ نجار درهای مسجد
محمدبن علی بن محب‌علی ـ نجار درهای مسجد
محمدرضا فرمدی ـ نجار درهای مسجد
سلطان‌محمد خدابنده اولجایتو ـ بانی
سلطان‌محمود آل مظفر ـ بانی
سلطان محمدبن بایسنقر بن شاهرخ تیموری ـ بانی
ابوالنصر حسن بهادر (اوزون حسن: موسس سلسله‌ی آق‌قویونلو) - بانی
شاه‌طهماسب اول ـ بانی
شاه‌صفی ـ بانی
سلطان‌محمد خدابنده ـ بانی
شاه‌عباس اول ـ بانی
شاه‌عباس دوم ـ بانی
شاه سلیمان ـ بانی
شاه‌سلطان حسین ـ بانی
اشرف افغان - بانی
فتحعلی‌شاه قاجار ـ بانی
خواجه نظام‌الملک حسن‌بن علی‌بن اسحاق طوسی (وزیر معروف ملکشاه سلجوقی) ـ بانی گنبدخانهٔ جنوبی
ابوالغنائم مرزبان بن خسرو‌فیروز شیرازی (تاج‌الملک: وزیر ترکان‌خاتون) ـ بانی گنبدخانهٔ شمالی
خواجه سعد‌الدین محمد مستوفی ساوجی ـ بانی
میرغیاث‌الدین (ملقب به میرمیران) ـ بانی
محمدحسن‌خان صدر (حاکم دارالسلطنهٔ اصفهان) ـ بانی
جمال (خادم بقعه‌ی شیخ محمدبن یوسف بنا) ـ معمار
یوسف‌بن تاج‌الدین بنَا اصفهانی ـ معمار
شیخ حسن‌بن شرف‌الدین‌بن حسین بنّا رویدشتی ـ معمار
عزیز‌التقی حافظ ـ خطاط
علی کوهیار ابرقوهی ـ خطاط
سید‌محمود نقاش ـ خطاط
تاج‌الدین ـ خطاط
تاج‌الدین معلم اصفهانی ـ خطاط
کمال‌الدین حسین حافظ هروی ـ خطاط
علی‌بن جعفر ـ خطاط
نظام اصفهانی ـ خطاط
جعفر امامی ـ خطاط
محمدمؤمن کاظمی ـ خطاط
محمدمحسن امامی ـ خطاط
محمدرضا امامی اصفهانی ـ خطاط
علی‌نقی امامی ـ خطاط
ابن شیخ‌محسن محمدحسین جزایری ـ خطاط
محمدزمان‌بن عبدالباقی اصفهانی ـ خطاط
صحیفی جوهری ـ خطاط
حسن کارون ـ کاشی‌کار
شمس‌بن تاج ـ کاشی‌کار
فخر‌بن عبدالوهاب شیرازی بنّا ـ کاشی‌کار
استاد ابراهیم‌بن اسماعیل بنّا اصفهانی ـ کاشی‌کار
استاد شمس‌الدین کاشی‌تراش ـ کاشی‌کار
محمدامین اصفهانی ـ کاشی‌کار ایوان غربی
استاد حیدر ـ سازندهٔ محراب اولجایتو
محمود‌بن صدرالدین نجار نطنزی ـ نجار درهای مسجد
محمدبن علی بن محب‌علی ـ نجار درهای مسجد
محمدرضا فرمدی ـ نجار درهای مسجد
توضیحات: مسجد جامع اصفهان تحولات و تغییرات گسترده‌ای را در طول تاریخ از سر گذرانده است. مبتنی بر گنجنامه، تاریخ اولین بنای مسجد به نیمهٔ قرن دوم باز می‌گردد؛ ولی این مسجد در قرن سوم تخریب شد و مسجدی دیگر با اصلاح محور قِبلی و از گونهٔ شبستانی در جای آن ساخته شد. در دوران بوییان یک ردیف ستون به نماهای صحن اضافه شد. تحولات بنا در دورهٔ سلجوقیان نقطهٔ عطفی در تاریخ بنا بود و اضافه‌شدن گنبد و ایوان‌ها در چند مرحله نقشهٔ مسجد را به گونهٔ چهار ایوانی تغییر داد. نمای مسجد در دورهٔ ایلخانان دو طبقه شد و در دورهٔ تیموریان شبستان جنوب غربی احداث شد. بخش عمده‌ای از تزئینات متعلق به دورهٔ ترکمنان آق‌قویونلو است. احداث بیت‌الشتاء و تغییراتی در شبستان جنوب غربی از تحولات بنا در دورهٔ صفویان است.